Ticker

6/recent/ticker-posts

LUHAK HINGGO RANTAU NAN TUJUAH JURAI

 


Oleh : Karyn Eka Putri

(Mahasiswa Sastra Minangkabau Universitas Andalas)




Minangkabau salah satu etnis nan ado di Indonesia, tapeknyo di Sumatera Barat salah satu provinsi nan talatak di sapanjang pasisia pulau Sumatera. Suku Minang tanamo dek carito rakyatnyo nan malegenda ka saluruah tanah aia. Indak hanyo caritonyo sajo tapi urang-urangnyo lah banyak pulo yang tasebar ka saluruah tanah aia, bahkan sampai ka nagari lua. Urang minang biasonyo di sabuik juo urang Padang, maarah ka Padang ibu kota provinsi Sumatera Barat.  

Babeda jo kabanyakan etnis nan lainnyo, di Minangkabau maanut sistem budaya matrilineal atau di sabuik pulo manuruik garih katurunan mande, baiak dalam hal pernikahan, pasukuan, harato pusako, dan sabagainyo. Masyarakaik Minangkabau sadonyo baagamo islam, dapek awak simpulkan badasarkan kapado papatah adaiknyo “adaik basandi syarak, syarak basandi kitabullah”. Aratinyo sadoalah paraturan adaik bapadoman kapado ajaran islam, bapadoman kapado kitab suci Al-qur’an. Jadi bisa dikecekan saluruah masyarakaik Minangkabau ko baagamo islam.   

Badasarkan sajarah tambo Minangkabau, bamulo dari lereang gunuang marapi, kamudian manyeba ka tigo daerah sakitaran gunuang marapi. Nan acok di sabuik jo daerah Luhak atau daerah darek, disikolah sumber adaiak sarato asa kampuang Minangkabau bamulo. Daerah luhak tabagi pulo tigo bagian yaitu, Luhak Tanah Data, Luhak Agam, sarato Luhak 50 Koto, tanamo di sabuik luhak nan tigo. Luhak dalam bahaso Minang aratinyo adolah sumber aia atau sumua. Katigo wilayah kampuang Minangkabau mampunyoi sajarah panamoan, karakteristik georafis dan sosial ekonomi nan babeda. 

Adaik sarato budaya Minangkabau maajaan masyarakaikyo untuak mancintai pendidikan jo ilmu pangatahuan. Bak kecek pepatahnyo “alam takambang jadi guru” untuak baraja masyaraiak minangkabau indak ado batasannyo bahkan apo nan ado di alamko sajo ilmu sarato guru baginyo. Sumangaik untuak baguru dek urang minang indak cukuik hanyo di kampuang sajo, banyak nan mangaja pendidikan sampai ka Jawa ado pulo nan ka Balando.  

Urang Minang mampunyoi tradisi nan di sabuik marantau. Wajib bagi laki-laki di minangkabau untuak pai marantau. Tradisiko alah di warisakan turun tamurun dari urang tuo-tuo dulu. Budaya marantau ko tacipta karano laki-laki diminangkabau indak mampunyoi harato dari kaum, laki-laki hanyo mampunyoi hak untuak mangolah, sadangkan nan punyo nan padusi laki-laki bafungsi sebagai pemimpin diakaumnyo. Bak kato papatahnyo “karatau madang di hulu, bauah babungo balun, ka rantau bujang dahulu di rumah paguno balun” aratinyo suruahan kapado rang mudo untuak pai marantau untuak mancari pendidikan baiakpun karajo. Harapannyo jo pai marantau rang mudoko mandapek ilmu sarato pangatahuan nan indak di dapek di kampuangnyo, kamudian bisa pulo mambantuak karakter supayo labiah mandiri.  

Katiko panduduak di tigo luhak ko samakin rami, tampek yang adopun samakin sampik pailah masyarakaik tu mampalueh wilayah sarato mambuek nagari baru di sinan. Di nagari nan baru nanko tatek mamakai adaik sarupo daerah lamo nan ditinggaan. Hubungan masyarakaik ko indak ka putuih-putuih jo nagari asanyo yaitu luhak nan tigo. Daerah baruko di sabuik daerah rantau, umumnyo talatak di sapanjang aliran batang aia nan bamuaro ka timur, ka selat Malaka, hinggo ka Rantau Nan Sambilan (nagari sambilan di Malaysia).

Daerah rantau Minangkabau di sabuik pulo rantau nan tujuah jurai, partamo Rantau Kampar. Daerah rantau kampar maliputi daerah aliran sungai Kampar Kiri dan Kampar Kanan, di Provinsi Riau kini. Itulah rantau 50 koto nan disabuik pulo Bandaharo Ampekpuluah-Ampek. Salanjuiknyo Rantau Kuantar atau Rantau nan Kurang Aso Duopuluah. Daerahnyo dari aliran Batang Kuantan disabuik juo Sungai Indragiri atau Batang Caranti, nan bahulu di batang Palangki (Sawahlunto) dan batang Sinamar (Payokumbuah), batang Ombilin (Danau Singkarak) dan batang Bangkaweh jo batang Melano di Pariangan Padang Panjang.

Salanjuiknyo Rantau Duobaleh Koto, barado di aliran Batang Sangie antaro Lubuak Gadang jo Sungai Dareh. Daerahnyo nan partamo Janjang Tuo, yaitu Bukik Sabalah, anak tanggo partamo dari darek ka arah Batang Hari. Nan ka duo Katitiran di ujuang tanduak, anak timang-timangan, babapo ka mudiak, baibu ka hilia, yaitu Siaua. Katigo Pusek Jalo Pumpunan Ikan, Sungai Lansek. Terakhir Janjang Bonsu, yiatu Muaro Takuang sebagai anak tanggo panghabisan dari darek ka rantau. Rantau Cati nan Batigo atau Rantau Batanghari Pucuak Jambi Sambilan Lurah, nan talatak dari Lubuak Ulang Aliang sampai ka Tanjuang Simalidu. Daerahnyo ado Siguntur, Sitiuang, Koto Basa, katigo rajo nagari ko disabuik Cati nan Batigo. 

Rantau nan Sambilan, talatak di Semenanjuang Malaka, nagari-nagarinyo adolah Sungai Ujong, Jelebu, Jehol, Rambau, Segamat, Naning, Kelang, Pasir Besar, Jelai. Rantau Tiku Pariaman, Arah maninjau sapuluah koto, taruih ka Duobaleh koto, Sungai Garinggiang Gasam, Tiku, Cimpago, Ulu Bana, Limo Koto Kampuang Dalam, Piaman Sabatang Panjang dan Malai Sabatang Panjang. Nan tarakhir Rantau Pasaman, daerahnyo talatak di Arah Pasaman kini, Kumpulan, ganggo, Kinali, Sundar, Tiagan dan Sasak, Lubuak Basuang, Tiku. Taruih ka arah utara dari Sasak, taruih ka Kinali, Parikbatu, Kotobaru, Padang Tujuah, Aua Kuniang, Lubuak Pudiang, Aia Gadang Sontang, Muaro Kinawai, Sungai Aua, Ujuang Gadiang, Parik dan Aia Bangih. Akhia dia arah utara agak ka dalam, Panti, Lubuak Sikapiang, Bonjol, Talu, dan Kumpulan. 

Urang Minang di rantau biasonyo hiduik badampiangan jo masyarakaik di sinan, meskipun babeda suku, etnis, budaya sarato agamonyo. Urang Minang dapek di tarimo dengan elok dek masyarakaik satampek den lantran caro bakomunikasi nan elok sarato manyanangan hati urang nan mandangano. Bak kato pepatah “dima bumi dipijak, disinan langik di junjuang” aratinyo dimanopun kito barado, adaik jo paraturan harus dijunjuang tinggi, baiak nan tatulih atau indak. 

Pai marantau bukan bararti malupoan kampuang halaman, bukan pulo lari dari kehidupan nan sasungguahnyo. Marantau dek urang minang adolah pai manggaleh sarato manuntuik ilmu, untuak baka hiuik, mambangkik batang tarandam. Bak kato pepatah “sajauah-jauah tabangnyo bangau suruinyo ka kubangan juo, sajauah-sajauah pai marantau, baliak nyo ka kampuang juo”. Orang minang jikok pai marantau pantang babaliak sabalun dapek apo nan di carinyo. Jikok alah sukses pantang pulo baginyo malupoan kampuang halamannyo.

Post a Comment

0 Comments


SELAMAT DATANG DI SEMOGA ANDA PUAS